Kripto para ya da sadece kripto şeklinde ifade edilen terim, bir değişim ve dönüşüm aracı gibi çalışır. Yapılan tüm işlemleri güvenli bir şekilde sistemleştirir. Matematiğin bir alt dalı olan kriptografiden yararlanılarak kurgulanmış, dijital platformda faaliyet yürüten bir unsurdur. Kripto paralar için bir anlamda dijital döviz demek mümkündür. Ayrıca alternatif döviz ya da sanal döviz olarak da düşünülebilir.
Kripto paranın pek çok çeşidi vardır. Bunlardan biri de coindir. Peki ama coin nedir? Ne işe yarar? ve Ne amaçla kullanılır? Kısaca bunlardan bahsedelim. Kripto paranın büyüyen ama aynı zamanda bağımsız hareket eden blok zinciri vardır. Burada meydana gelen kripto para terimlerine cin adı verilir. Yani paranın değişim aracı olarak görev yürüten coin’ler, tıpka bu sistemin ana kurgusunda olduğu gibi dijital bir şekle sahiptir. Fiziksel bir ortamda varlığından söz etmek mümkün değillerdir. Güncel olarak en büyük popülerliğe sahip coin ise, BTC olarak da kısaltılabilen Bitcoin’dir. Ancak bitcoin dışında Ethereum, Ripple, Litecoin gibi çeşitli altcoinler de coinin çeşitleri olarak kabul edilir.
Altcoin Neye Denir?
Bitcoin ve devamında oluşan kripto paralara ek olarak, kripto paraların üstünde blockchain adı verilen bir teknoloji tasarlanmıştır. Blockhain, gelecekte yaratacağı imkanlar ve kripto paralardan farklı olarak olası kullanım yerlerine sahip olduğu için büyük bir ilgi ile karşılanır. Blockchain sistemine dahil olan Bitcoin haricinde bütün coin’lere altcoin adı verilir. Altcoin’ler de blockchain sistemi ile üretim yapan, bu sistemden ayrı düşünülmeyen dijital oluşumlardır. Altcoin aslında alternatif coin kelimesinin kısaltılmış halidir. Kripto para ile ilgili işlemlerde en çok karşılaşılan terimler arasındadır.
Kripto para çeşitlerinden olan Ripple, Litecoin, Dogecoin, Classics, XRP, Ethereum, Cardano, Tether, Dash gibi oluşumların tümü altcoin çeşitleri kategorisine girer. Altcoin’ler yoğun olarak kripto para borsalarından satın alınır. Alım satım işlemleri kripto para borsası üzerinden rahatça yapılıyor. Sadece gereken tek şart dijital bir cüzdana edinmektir. Bitcoin ile kıyaslandığında Altcoin’lerin işletim ücretleri daha azdır. Bu nedenle altcoin’ler ile daha seri ve kolay bir yöntemle işlem yapılabilir. Şimdi diğer coin çeşitlerine sırayla göz atalım.
Proof of Work Coin
Proof of Work coinler, kripto paralar için başka bir sınırlamadır. Bu coin türü aslında amacını adından da belli eder. Var oluşu PoW konsensüs mekanizması ile şekillenir. Proof of Work, bir tarafın ötekine belli oranda spesifik hesaplama için çaba harcandığını kanıtlayan kriptografik bir sıfır-bilgi ispatı yani zero-knowledge proof tasarısıdır. PoW kripto para birimleri içinde Bitcoin, Ethereum, Dogecoin, Litecoin, Bitcoin Cash, Ethereum Classic ve Zcash bulunuyor.
Proof of Stake Coin
Proof of Stake olarak geçen kripto para birimlerinde, varlık miktarları ile orantılı bir şekilde onaylayıcı seçilir. Çalışma yürüten blockchainler için konsensüs mekanizması sınıfı olarak kabul edilen PoS protokolleri kullanılır. Böylece proof of stake olarak adlandırılan kripto paralar meydana gelir. PoW’a benzer faaliyet yürüten PoS da blockchain ağları vasıtası ile konsensüs sağlamak için kullanılan bir konsensüs mekanizması çeşididir. Mesela; kullanıcıların onaylayıcı durumuna gelmesi için ETH stake etmeleri gerekiyor. Ethereum günümüzde Eth2 yükseltmelerinin bir bölümü olarak bir çeşit konsensüs mekanizmasına geçiş yapar. Böylece süreç sonlandığında ETH artık bir PoW kripto olmaktan çıkar. Yeni sistemde PoS coin haline gelecektir. PoS coinleri içinde Cardano , Algorand, Cosmos, Tron, Tezos ve Eos yer alır.
Stablecoin
Stablecoin, güvenilir bir saklama aracı olmaya çalışır. Bunu sağlamak adına bir varlığa bağlanmış şekilde varlık gösterir. Stablecoin, diğer kripto para çeşitleri olan coin ve tokenlardan ayrılır. Bu ayrım, bir blockchain üzerine kurulmuş olmasının yanı sıra para birimleri yoluyla takas edilebilmeleri ile alakalıdır. Birçok stablecoin çeşidi vardır ama en iyi iki stablecoin alternatifi ise USDT ve USDC’dir.
Stablecoin için mevcut piyasa değeri 2021 yılına gelindiğinde katlanmıştır. Böylece 100 milyar doları geçmiştir. 2021 yılının ilk aylarında bu rakamlar 30 miyar dolar olarak seyrediyordu. Günümüzde ise tahminlere göre beş aylık bir periyotta üç ve daha fazla kata çıktığı düşünülüyor. Bütün sanal para birim piyasaları için düzen ve süreklilik önem arz eder. Bu yüzden stablecoin merkezi olmayan finans ya da merkezileştirilmiş merkeziyeti olmayan finans dünyası içinde önemli bir rol üstlenir. Stablecoin ayrıca CBDC sisteminin arka planındaki ilham kaynağı olarak kabul görür.
Merkez Bankası Dijital Para Birimleri
Bu türden para birimleri bir merkez bankası vasıtasıyla yaratılmış ve çıkarılmış sanal olarak işlev gören para birimleridir. Yani CBDC’ler dijital bir para birimi çeşididir. Ama üzerinde durulması gereken bir nokta vardır. O da tam anlamıyla kripto olmayışlarıdır. Bunun sebebi de merkezi olmayan ve itibari bir para birimi olmamalarıdır. Fakat bu durum bir itibari paranın kendisi olmalarının önünde bir engel değildir. Dolayısıyla CBDC’ler yalnızca aynı merkez bankası yoluyla çıkarılmış olan nakit paraların dijital bir biçimidir.
Gizlilik Coinleri Nedir?
Gizlilik coinleri esas olarak, gizlilik alanına odaklanan dijital varlıklar ve kripto paralar olarak görülür. Kullanıcıların kimliklerini ve faaliyetlerini gizli tutma işlemine yardımcı olan geliştirilmiş bir güvenlik ağına sahip olanaklar sunduğunu iddia eden bir sisteme sahiptir. Gizlilik coini işlemleri sırasında yalnızca işlemin tarafları adına işlem yapılanları bilirler. Mesela coin miktarı gibi işlemler buna örnektir. Buna ek olarak, gizlilik coini cüzdan adresi bakiyeleri yoluyla genel olarak görüntülenmiyorlar. Gizlilik coinine örnek vermek gerekirse Zcash, Monero, Dash veHorizen buna en iyi örnekleri oluşturur.
Son olarak meme coin adı verilen farklı bir coin çeşidi daha vardır. Bu coin çeşidi bir memeye dayanır. Genel olarak bir şaka karakterleri ile temsil edilir ve popülerlik amacı güder. Bu şekilde eğlence ile devam ettirilen kripto para türlerine örnek olarak, Dogecoin ve Shiba Inu meme coin gösterilebilir.
